Tom 26. Mazowsze, cz. III

Mazowsze, cz. III. Dzieła wszystkie, t. 26. Wrocław-Poznań 1963. Ss.XIV, 372, ilustr., 2 tablice kolor. Reedycja fotooffsetowa, pierwodruk: Kraków 1887.

Tom 26 DWOK dostępny jest w postaci cyfrowej TUTAJ (pdf) oraz na portalu polona.pl

Trzecia część monografii obejmuje wschodnią i południowo-wschodnią część regionu, położoną między Wisłą a Bugiem, tj. obszar zwany Mazowszem Leśnym (lub podlaskim). Składa się na nią: opis kraju (krótkie informacje dotyczące około 50 miejscowości, w tym m.in. Radzymina, Mińska, Siedlec i Łukowa), ludności (cechy ogólne, ubiór, pożywienie, mieszkania, zabudowania, sprzęty, praca, zajęcia, narzędzia), charakterystykę zwyczajów i obrzędów (informacje o chrzcinach, pogrzebie, opis 9 wesel ze 190 pieśniami weselnymi), rozdział zawierający 239 pieśni powszechnych, przy czym w osobnym dziale wyodrębnił Kolberg pieśni ,,nabożne i legendy'', oraz Tańce (w liczbie 93). W rozdziale poświęconym zwyczajom dorocznym uwzględnił Kolberg głównie te zwyczaje i ich elementy, które są odmienne lub wariantowe w stosunku do już opisanych w I części. Do rozdziałów zawierających obraz zwyczajów i obrzędów dołączył Kolberg odpowiednie przesądy (np. związane z panieństwem, stanem małżeńskim, dziećmi). Własne materiały terenowe wzbogacił autor w tym tomie o doniesienia i relacje pochodzące od współpracowników, a także o wiadomości zaczerpnięte m.in. z prac J. Grajnerta, Ł. Gołębiowskiego, S. Ulanowskiej, K. Milewskiego oraz z czasopism. Cenne uzupełnienie stanowią też szczegóły etnograficzne wydobyte z dawnych kalendarzy, broszur i zapomnianych druków popularnych (np. przysłowia okolicznościowe, związane z kalendarzem, ludowe wyobrażenia o nazwach i znaczeniu pór roku, miesięcy, dni itd.). Książka zawiera dwie barwne ilustracje strojów ludowych (od Radzymina i Serocka oraz od Żelechowa i Łukowa) wykonane według rysunków W. Gersona.